Του Κωνσταντίνου Χολέβα *
Ιούλιος 1903. Οι οπαδοί της Μεγάλης Βουλγαρίας και του ρωσόφιλου Πανσλαβισμού έχουν δημιουργήσει την σχισματική Εξαρχία, δηλαδή μία εκκλησιαστική οντότητα την οποία δεν αναγνωρίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και τον πολιτικό της βραχίονα, το ΒΜΡΟ. Στα ελληνικά μεταφράζεται ΕΜΕΟ και σημαίνει Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση.
Επεδίωκαν να πείσουν δια της βίας- και με τις ένοπλες ομάδες των κομιτατζήδων- τους Ελληνικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας ώστε να δηλώσουν Βούλγαροι και Εξαρχικοί. Προκαλούν επεισόδια κατά των Οθωμανών, οι οποίοι ακόμη κατέχουν τη Μακεδονία. Στις 20 Ιουλίου, την ημέρα του Προφήτη Ηλία (Ίλι-ντεν στα βουλγαρικά), ξηλώνουν μερικές σιδηροδρομικές γραμμές και λίγους τηλεγραφικούς στύλους. Οι Οθωμανοί στρατιώτες για αντίποινα καίνε τρεις κωμοπόλεις με Βλαχόφωνο ελληνικό πληθυσμό: Το Κρούσοβο, το Νυμφαίο και την Κλεισούρα.








